Farbowanie ubrań i tkanin naturalnymi barwnikami

Stare białe koszulki przestały wyglądać estetycznie? Biel na ubraniach poszarzała lub pożółkła? Nadaj swojej odzieży drugie życie i zafarbuj ją w ekologiczny sposób. Poznaj naturalne barwniki oraz techniki farbowania odzieży bez zbędnej chemii. Wykorzystaj resztki, a nawet odpadki, do nadania swoim ubraniom ciekawych kolorów.

Jakie tkaniny można farbować naturalnie?

Farbowanie za pomocą naturalnych barwników jest możliwe jedynie wtedy, gdy korzystamy z tkanin wykonanych w większości z naturalnych włókien, takich jak np.:

  • bawełna,
  • len,
  • jedwab,
  • wiskoza,
  • trykot.

Najlepiej, by takie materiały były w 100% naturalne, bez syntetycznych domieszek. Jednak możliwe jest naturalne farbowanie odzieży z niewielkim dodatkiem syntetyku. Uzyskany kolor będzie jednak mniej wyrazisty i bardziej pastelowy. Z czasem może się też nieco spierać. Materiały w większości lub w pełni syntetyczne niestety nie nadają się do farbowania, ponieważ ich włókna są znacznie mniej porowate. Barwniki nie są więc w stanie wniknąć w materiał lub wnikają w niego tylko częściowo, co daje efekt bardzo słabego zabarwienia albo wręcz wrażenie poplamienia. Dodatkowo kolor z tkanin sztucznych spiera się już po kilku praniach. Tkaniny naturalne też z czasem mogą tracić kolor, szczególnie jeśli pierzemy je w silnych detergentach, jednak efekty farbowania utrzymują się na nich znacznie dłużej. Naturalne barwienie można też ponawiać, gdy natężenie koloru jest zbyt słabe lub gdy barwa spierze się albo zblaknie.

Naturalne barwniki do tkanin

Do naturalnego barwienia tkanin nie potrzebujesz egzotycznych roślin czy drogich ziół. Prawdopodobnie rzeczy do uzyskania większości kolorów masz właśnie w swoim domu. Zajrzyj do lodówki i szafek kuchennych. Farbować można owocami, warzywami, ziołami, kawą i herbatą, odpadkami (np. obierkami, skórkami po owocach, fusami, łupinkami).

Ta ostatnia opcja jest szczególnie kusząca, bo barwienie możesz wykonać za pomocą rzeczy, które i tak wyrzucamy.

Możesz także pójść na spacer lub zajrzeć do swojego ogródka. Barwniki można uzyskać bowiem także z kwiatów, liści i traw, drewna i kory drzew, grzybów i porostów (np. mchu).

Możesz także zakupić naturalne barwniki, takie jak:

  • chlorofil – barwnik zielony, w naturze występujący w liściach roślin,
  • kurkumina – barwnik żółty, w dużym stężeniu barwiący też na pomarańczowo,
  • karoten – barwniki żółcące i barwiące na pomarańczowo, w naturze występujące w dyni, marchwi, mango,
  • antocyjany – barwniki niebieskie, czerwone i fioletowe.

Naturalne farbowanie ubrań na kolor żółty lub pomarańczowy

    Na kolor pomarańczowy w naturalny sposób możesz farbować za pomocą karotenów i kurkumin zawartych w:

  • liściach brzozy, olchy, osiki topoli (nadają się i świeże i suszone), selera, wierzby, gruszy, jeżyny, wrotyczu, łopianu, ligustru;
  • pędach jałowca, wrzosu, janowca barwiarskiego i jeżyny;
  • korze dębu, jabłoni (tylko zewnętrznej), modrzewia;
  • przyprawach między innymi kurkumie, szafranie, listkach laurowych, papryce w proszku, żółtych ziarnach gorczycy;
  • trawach i zielu, na przykład trzcinie, rosiczce;
  • szyszkach jodły i igłach modrzewia;
  • korzeniach jeżyny, paproci;
  • warzywach i owocach, np. marchewce, świeżej papryce, granacie;
  • kwiatach rumianku, kaczeńca, nagietka, mniszka lekarskiego, wrotyczu, rezedy żółtej;
  • zielonej herbacie,
  • obierkach po cebuli i skórkach cytrusów.

W przypadku dużego stężenia niektórych z tych barwników kolor może nasycić się nawet do barwy niemal purpurowej czy brązowej. Warto więc najpierw poeksperymentować z mieszanką, farbując kawałki tkanin (np. starych pociętych koszulek, prześcieradeł czy płótna), a dopiero później wrzucać do koncentratu z barwnikiem ubrania, które chcemy zafarbować.

Naturalne farbowanie tkanin na kolor czerwony

Czerwone zabarwienie można uzyskać, stosując:

  • korę jawora;
  • korzenie mniszka lekarskiego (nie mylić z mleczem);
  • warzywa i owoce np. buraki, dojrzałe dzikie jeżyny, czarny bez;
  • kwiaty hibiskusa (mogą być suszone) i płatki czerwonej róży,
  • zioła, na przykład dziurawiec (z tym, że musi być wcześniej nasączony alkoholem),
  • obierki łusek czerwonej cebuli.

Do naturalnych barwników niewegańskich należą też substancje z kruszonych owadów, np. kwas karminowy, nazywany też koszenilą uzyskiwany z czerwca kaktusowego (owada żyjącego w Meksyku).

Warto wspomnieć, że w zależności od barwnika intensywność i nasycenie czerwieni może być różne, np. bardziej brunatne lub malinowe. Barwnikami naturalnymi można jednak uzyskać krwistą czerwień – głównie za pomocą koszenili.

Barwniki naturalne farbujące na kolor purpurowy

Naturalne odcienie purpury mogą być bardziej czerwone lub bardziej fioletowe. Niektóre są zbliżone nawet do koloru śliwki lub granatu. Barwniki, które pozwolą uzyskać takie zabarwienie, to:

  • warzywa i owoce, takie jak kapusta czerwona, jagody, morwa czarna, czarny bez, borówki;
  • kwiaty chabru, lawendy, hiacynta, szafranu (w dużym stężeniu);
  • ziele marzanny barwierskiej.

W sklepach z naturalnymi barwnikami dostępne jest również tak zwane indygo. To indyjski barwnik purpurowo-granatowy wytwarzany z egzotycznej rośliny z gatunku bobowatych – indygowca barwierskiego.

Naturalne farbowanie ubrań na kolor różowy

Kolor różowy uzyskiwany za pomocą naturalnych substancji zwykle jest bardziej pastelowy, choć po kilkukrotnym barwieniu może nabrać silniejszego nasycenia. Niewiele jest organicznych substancji barwiących na róż, większość z nich to:

  • owoce – śliwki, truskawki, wiśnie, maliny,
  • ziele, przykładowo pokrzywa (tylko jesienne gałązki, które przybrały czerwonawy kolor).

Naturalny niebieski barwnik do tkanin

Na odcienie niebieskiego w naturalny sposób barwią:

  • owoce jeżyny, borówki, jagody leśnej, aronii, tarniny;
  • warzywa, jak kapusta czerwona (w większej ilości barwi na purpurowo) i czarna fasolka;
  • kwiaty hiacynta i klitorii ternateńskiej (nazywanej też niebieskim groszkiem pachnącym, groszkiem motylkowym, butterfly pea), chabra.

Warto wiedzieć też, że niektóre barwniki niebieskie, w zależności od pH, mogą zmieniać swój kolor. Przykładowo te z chabra w środowisku zasadowym są niebieskawe, a w kontakcie z substancjami kwaśnymi różowe. Ma to znaczenie przy barwieniu ubrań, gdyż pod wpływem ludzkiego potu (o kwasowym odczynie) tkanina może zmieniać kolor.

Naturalne farbowanie tkanin na kolor brązowy

Brązowy kolor barwnika uzyskuje się z:

  • kwiatów narcyza, dziurawca zwyczajnego, kopru włoskiego;
  • liści świeżego szczawiu, herbaty, kopru włoskiego;
  • kory (większości drzew) i gałęzi, na przykład bluszczu;
  • łupin orzechów i żołędzi (gotowanych);
  • ziół, przykładowo mącznika lekarskiego;
  • fusów herbacianych i kawowych (mogą być również z ekspresu do kawy).

Każdy z nas zasługuje na odrobinę relaksu. I nie mówimy tu o szybkim prysznicu czy nawet dłuższej kąpieli w wannie. Mowa o prawdziwym domowym SPA. Jak się za to zabrać? Przede wszystkim znajdź odpowiednie kosmetyki – przydadzą się zwłaszcza aromatyczna sól albo bąbelkowy płyn do kąpieli. Zadbaj o nastrojowe światło i łagodną muzykę, która pomoże ci się zrelaksować i zapomnieć o codziennym stresie. Nałóż na twarz dobrą maskę i… delektuj się chwilą.

Barwniki naturalne farbujące materiał na zielono

Zielone zabarwienie można uzyskać, korzystając z chlorofilu (płynnego zielonego barwnika, do dostania w sklepach z ekożywnością). Jest on jednak dość drogi. Podobny efekt można otrzymać, stosując do farbowania:

  • warzywa, takie jak karczochy, szpinak;
  • obierki, przykładowo skórki od jabłek;
  • korzenie, na przykład szczawiu;
  • kwiaty naparstnicy;
  • trawy;
  • zieloną herbatę.

Możesz też spróbować uzyskać zielony barwnik, miksując ze sobą wyżej wymienione składniki dające kolory żółty i niebieski.

Jak naturalnie farbować ubrania na czarno?

Historycznie barwnikiem pozwalającym na farbowanie ubrań na czarno były: kora dębu z odrobiną kwasu elagowego (tradycyjne farbowanie z Norwegii), psianka czy ziele przywrotnika. Z bardziej powszechnych składników polecamy: korę jarzębiny, czeremchy, brzozy, olchy. Odcienie czerni uzyskane tą metodą nie są jednak zbyt ciemne. Często przypominają raczej kolor ciemnoszary lub bury.

Jak zafarbować ubranie w naturalny sposób krok po kroku?

By zafarbować tkaninę, można zamoczyć ją w kąpieli z zagotowanym składnikiem farbującym lub wykonanym z niego naparem. Jednak długotrwała metoda naturalnego barwienia zakłada wykorzystanie także utrwalacza w postaci octu lub soli. Wystarczy mniej więcej ¾ szklanki na cały garnek wody. Uwaga – do farbowania owocami zaleca się wyłącznie sól. A do barwienia ziołami, liśćmi, kwiatami polecany jest tylko ocet.

  • Krok 1. Wlej do garnka wodę, dodaj ¾ szklanki octu lub soli.
  • Krok 2. Zanurz materiał i zagotuj go wraz z wodą (jeszcze bez barwnika).
  • Krok 3. Gotuj tkaninę około godziny.
  • Krok 4. Wyjmij materiał z garnka, odsącz i przepłucz w zimnej wodzie. Następnie wyciśnij i odłóż na bok.
  • Krok 5. Barwniki lub substancje barwiące zalej wrzątkiem i gotuj. W przypadku naparów, ziół i herbatek wystarczy zaledwie 5 minut. Warzywa, owoce czy obierki potrzebują ok. kwadransa.
  • Krok 6. Włóż barwnik do mikstury na co najmniej godzinę. Po upływie czasu sprawdź, czy takie nasycenie koloru ci odpowiada (pamiętaj, że po przepraniu i wysuszeniu będzie jaśniejszy). W razie potrzeby mocz dłużej.
  • Krok 7. Jeśli chcesz uzyskać naprawdę ciemną barwę podgotuj tkaninę z barwnikiem na małym ogniu lub zostaw ją w naparze/wywarze na całą noc (bez podgrzewania).
  • Krok 8. Pofarbowany materiał wyjmij z garnka i przepłucz zimną wodą.
  • Krok 9. Wysusz materiał.

Techniki naturalnego farbowania ubrań we wzory

Materiały możesz związać za pomocą gumek recepturek, a następnie polać wywarem/naparem z naturalnym barwnikiem. To technika tie dye pozwalająca na uzyskanie wzorów spiralnych, przypominających kwiaty czy wzory kalejdoskopowe.

Farbowanie ubrań za pomocą resztek w duchu zero waste

Zero waste, z ang. bez marnowania, zero marnowania to nowy trend, który zakłada np. ponowne wykorzystywanie odpadków, aby w 100% wykorzystać ich potencjał. Jeśli jesteś zwolennikiem tego ruchu możesz spróbować takich technik, jak:

  • farbowanie ubrań kawą – wykorzystaj fusy z ekspresu automatycznego, pozwala to uzyskać brązowe zabarwienie tkaniny;
  • farbowanie ubrań w obierkach – możesz wykorzystać obierki z warzyw takich, jak marchew, które nadadzą materiałowi żółtawy kolor, a także łuski po cebuli czerwonej (barwią na bordowo) i białej (nadają żółtawy kolor), czy zwiędłe liście po czerwonej kapuście (barwienie na fioletowo i niebiesko);
  • farbowanie tkanin w łupinach orzechów – przykładowo włoskich lub laskowych. Pozwala na zabarwienie materiału na różne odcienie brązu;
  • farbowanie fusami herbacianymi – zarówno fusy z torebki, jak i sypane, pozwalają na zabarwienie materiału. Zielona herbata barwi na żółto, herbatki hibiskusowe na czerwono, a napar z groszku motylowego na niebiesko;
  • barwiące tkaniny skórki po owocach – skórki cytrusowe czy skórki granatu pozwolą na zabarwienie na odcienie żółci i pomarańczowego. Skórki jabłek z kolei pozwalają zabarwić materiał na jasną zieleń.

Uwaga! Odpadki w małych ilościach mogą nie wystarczyć do zafarbowania materiału. Dlatego zbieraj je do pojemnika i przechowuj w zamrażarce. Po uzbieraniu większej ilości i rozmrożeniu możesz wykonać większe farbowanie.

Szybkie farbowanie kawą krok po kroku

  • Krok 1. Zbierz dużą ilość fusów z ekspresu do kawy. Możesz przechowywać je w zamrażarce, by się nie zepsuły.
  • Krok 2. Zalej fusy wrzątkiem i odstaw na co najmniej kilka godzin do nabrania mocy. Możesz zostawić napar także na noc.
  • Krok 3. Przygotuj naturalną tkaninę, np. bawełnę, len, jedwab. Barwić możesz też papier.
  • Krok 4. Zamocz tkaninę w naparze i pozostaw na co najmniej pół godziny. Po tym czasie sprawdź odcień materiału.
  • Krok 5. Jeśli potrzebujesz intensywniejszej barwy, zamocz tkaninę w kąpieli kawowej na kolejną godzinę lub kilka godzin.